Tổ chức giáo hội
Với tinh thần hòa đồng giáo lý là nét nổi bật trong sự du nhập và định hình Phật giáo Bắc bộ nói chung và Phật giáo Hà Nam nói riêng, Phật giáo thâm nhập vào đây một cách êm thấm, không có sự xung đột với tín ngưỡng dân gian. Điều này xuất phát từ tinh thần cởi mở của Phật giáo, các Tăng, Ni, Phật tử có tinh thần sẵn sàng học hỏi, đối thoại với những tư tưởng khác. Kết quả của tinh thần này là không những đã sử dụng được từ tư tưởng của Nho giáo, Đạo giáo để truyền bá Phật giáo, mà còn thấy được chiều sâu của Phật học.
Chính vì đặc tính dung hòa và điều hợp này mà Phật Giáo Việt Nam nói chung đã trở thành tôn giáo mang tính truyền thống của dân tộc Việt, trong đó Phật giáo tỉnh Hà Nam cũng không ngoại lệ.
Cũng như nhiều địa phương khác, tỉnh Hà Nam đã thành lập Ban trị sự Phật giáo, trực thuộc Ủy ban Nhân dân tỉnh, hiện nay văn phòng Ban trị sự đặt tại Chùa Bầu, phường Hai Bà Trưng, thành phố Phủ Lý.
Có thể chia sự phát triển Phật giáo tỉnh Hà Nam thành hai giai đoạn:
Giai đoạn 1: Trong thời gian đầu tách tỉnh thì cả tỉnh Hà Nam lúc đó chỉ có vài ngôi chùa có sư trụ trì với số lượng Phật tử ít ỏi, số lượng rất khiêm tốn so với ngày nay. Đời sống người dân gặp nhiều khó khăn nên chùa chiền, sư sãi không được quan tâm. Về cơ sở thờ tự hầu như các chùa đều rơi vào tình trạng xuống cấp, thiếu người trông coi, mọi hoạt động hoằng pháp gặp rất nhiều khó khăn trong việc hướng dẫn tu tập.
Giai đoạn 2: Đến năm 2005, một số chùa ở Hà Nam đã được Giáo hội Phật giáo Việt Nam bổ nhiệm sư về trụ trì, tạo tiền đề hình thành hoạt động hoằng pháp của Ban trị sự Phật Giáo tỉnh Hà Nam.
Về cơ cấu tổ chức của GHPGVN với 13 Ban, ngành và 1 viện có chức năng cụ thể, riêng biệt nhằm mục tiêu cuối cùng là hoằng pháp.
BTS Phật giáo tỉnh Hà Nam hoạt động đến nay đã trải qua 04 khóa kể từ khi tái lập tỉnh. Tại Đại hội nhiệm kỳ 2017-2022, đã biểu quyết thông qua danh sách gồm 47 thành viên BTS Phật giáo tỉnh Hà Nam.Dưới sự chỉ đạo của HT. Thích Thanh Quyết, trưởng BTS, các vị Phó ban, Thư ký ... còn có các ban: Ban Tăng sự, ban Giáo dục Tăng Ni, ban Hoằng pháp, ban Văn hóa, ban Nghi lễ, ban Hướng dẫn Phật tử, ban Từ thiện - xã hội, ban Kinh tế - tài chính, ban Phật giáo Quốc tế, cùng nhịp ngàng làm việc và hỗ trợ cho Ban Trị sự.
Chính nhờ sự phân định các cấp và cơ cấu tổ chức chặt chẽ, mà Ban trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Hà Nam đã phát huy được vai trò, chức năng và mọi nhiệm vụ của mình trong mọi hoạt động của đời sống tín ngưỡng, tôn giáo, định hướng đúng đắn cho mọi hoạt động hoằng pháp của Tăng, Ni, Phật tử trên toàn tỉnh.
Giai đoạn 2005 đến nay, Ban trị sự Phật giáo vẫn tiếp tục kiện toàn và hoàn chỉnh công tác tổ chức, góp phần tăng cường hoạt động hoằng pháp của các huyện, xác định vai trò lãnh đạo của Ban trị sự để phù hợp với Hiến chương Giáo hội và nội qui Ban tăng sự do Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam đề ra.
Mỗi năm Ban trị sự Phật giáo tỉnh có nhiệm vụ thống kê tất cả các hoạt động diễn ra trong năm tại tỉnh, nêu ra phương hướng hoạt động trong năm tới. Những tư liệu thống kê, tổng kết này giúp cơ quan quản lí Nhà Nước có cơ sở để nắm bắt và quản lí các hoạt động Phật giáo trên toàn tỉnh.
Quán triệt tinh thần đó, Ban trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Hà Nam dưới sự hướng dẫn cụ thể bằng văn bản của Ban Tăng sự Trung ương và sự giúp đỡ của Tỉnh Ủy, Ủy Ban nhân dân, Hội đồng nhân dân, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh Hà Nam, các cơ sở Ban ngành có liên quan, tổ chức của Ban trị sự đã nhanh chóng ổn định và đi vào hoạt động. Tỉnh hội luôn tăng cường sức mạng đoàn kết, hòa hợp trong nội bộ để vững bước trên lộ trình hoằng pháp lợi sinh.
Tại đây, nhìn chung tình hình hoạt động hoằng pháp tương đối ổn định trên tinh thần “Đạo pháp - Dân tộc - Chủ nghĩa xã hội”, góp phần đưa Tỉnh hội phát triển ổn định, vững mạnh và trang nghiêm trong lòng dân tộc, phù hợp với xu thế phát triển chung của đất nước.
Như vậy, Bộ máy lãnh đạo tổ chức của Giáo hội Phật giáo tỉnh thành lập đến nay được 20 năm và ngày càng hoàn thiện, không ngừng củng cố và mở rộng về nhân sự, chất lượng, đến trình độ nhân sự không ngừng được nâng cao. Sự thống nhất trong tổ chức lãnh đạo từ cấp tỉnh, đến cấp huyện, thành phố, xã, phường, thị trấn được quán triệt và phối hợp chặt chẽ, nâng cao hiệu quả hoạt động hoằng pháp. Chính những yếu tố đó tạo điều kiện cho sự phát triển bền vững và hiệu quả tích cực của Phật giáo trên địa bàn tỉnh Hà Nam.
Thích Viên Hiếu
